Türkiye’de Vasıta Sayısı 31 Milyona Ulaştı
Türkiye’de trafiğe kayıtlı vasıta sayısı, geçen yıl 2 milyon 599 binken şu anda üstün dereceli seviyelere ulaşarak 31 milyonu geçti. Ortalama 85 milyonluk bir nüfus dikkate alındığında bu, averaj her 2,7 kişiye bir vasıta düşmüş olduğu anlamına geliyor.
Hızla artan vasıta sayısı, günlük yaşamımızı da fazlaca yakından etkiliyor. Bilhassa büyük kent yollarında kalabalıklaşan vasıta sayısı, trafik sıkışıklığı benzer biçimde yan tesirleri de bununla beraber getiriyor.
Peki devletimizde 31 milyon vasıta sayısı**, Avrupa ülkelerine kıyasla** hakikaten de büyük bir sayı mı?
Türkiye’de vasıta sayısı, son dönemlerde mühim seviyede artış gösterdi.
Meydana getirilen analizler sonucunda, 85 milyon nüfusluk bir ülkenin toplam motorlu taşıt sayısının 31 milyonun üstüne çıkması, nüfus oranına nazaran ortalama her 2,7 kişiden biri araca haiz olması anlamına geliyor. 2023 verilerine bakıldığında devletimizde, ortalama 1000 kişiye 354 vasıta düşüyordu. Bu oran, yükselmiş olsa da aslına bakarsak Avrupa ülkelerine kıyasla hâlâ düşük.
Avrupa genelinde averaj 1000 kişiye 560, ABD’de 837, Almanya’da 580 ve Japonya’da 591otomobil düşerken; Türkiye’de bu sayı yalnızca 175 civarında. Bu istatistik de Türkiye’nin, Avrupa ülkeleri içinde şahıs başına vasıta sahipliğinde en alt sıralarda bulunduğunu gösteriyor.
Vasıta sahibi olmak, Türkiye’de hâlâ bir “lüks”.
Türkiye’de bu sayı, bölgelere nazaran de değişim gösteriyor. Nüfusa oranla en fazla aracın bulunmuş olduğu iller Antalya, Muğla, Burdur olup buralarda neredeyse her 2 kişiye 1 vasıta düşerken; Hakkari, Ağrı, Şırnak benzer biçimde azca gelişmiş illerde 20-30 kişiye bir vasıta düşmüş olduğu görülüyor.
Bu durum, ülkemizdeki bölgesel kalkınma farklarının bir yansımasını oluşturuyor. Özetlemek gerekirse toplumsal eşitsizliğin somut bir parçası da diyebiliriz.
Vasıta sayısının artmasının yanı sıra, vasıta yaşı da mühim bir mevzu.
Türkiye’de kayıtlı araçların büyük bir kısmı, görece eski model olup averaj yaşları fazlaca yüksektir. 2024 sonunda, trafikteki taşıtların averaj yaşı 14,3 yıl olarak tespit edildi. Bu kıymet, Avrupa ülkelerine kıyasla oldukça yüksek bir ortalamayı işaret ediyor.
Avrupa’da motorlu kara taşıtlarının averaj yaşı ortalama 12,6; Japonya’da ise 8,7 senedir. Vatanımızda otomobildeki ÖTV oranları, yeni vasıta alımını engellemiş olan mühim bir niçin bulunduğunu kolaylıkla söyleyebiliriz. Döviz kurundaki dalgalanmalar ise vasıta fiyatlarını 10 yılda 4-5 kat artırmış durumda. Maalesef yaşlı araçlar, daha çok yakıt tüketip karbondioksit salınımı da yapıyor. Maliyetini hesaba katmıyoruz bile…
Vasıta sayısının 31 milyonu aşması, pek fazlaca problemi da bununla beraber getiriyor.
Trafik, başlı başına bir problem hâline gelmişken bir de artan vasıta sayısı hem yol güvenliği hem de çevre üstünde mühim etkilere haiz. Karbon ayak izi, gürültü kirliliği benzer biçimde durumları hesaba katmıyoruz. Peki ekonomik tesirleri ne durumda?
Bir taraftan otomotiv sektörü satışları ve vergi gelirleri artarken, öte taraftan trafik sıkışıklığının ve ithal yakıt tüketiminin yarattığı maliyetler söz mevzusu. Türkiye’de araçların büyük bir kısmı benzin, motorin yada LPG benzer biçimde yakıtlar tüketiyor. Bu yakıtların mühim bir kısmı ise ithal ediliyor. Vasıta sayısı arttıkça, ülkenin toplam akaryakıt tüketimi de artmakta, bu da dış tecim açığını negatif etkiliyor.
Niçin Avrupa’da vasıta sayısı yüksek olmasına karşın problemler daha azca?
Yanıt fazlaca kolay, Avrupa’daki araçların %60’ı 5 yaş altında. Bu oran ise devletimizde %15. Üstelik toplu taşıma kültürü, Avrupa’da ve Japonya’da vasıta sahipliğinden fazlaca daha yaygınken devletimizde fazlaca düşük.
2030’da ise vasıta sayısının 40 milyonu aşması umut ediliyor. Sadece bu oranın artması, ülkemize kıyasla dünyada da hızla artması demek. Tüm bu artışın bırakacağı negatif tesirleri en aza indirmek için de elektrikli vasıta teşviki, yaşlı araçların temizlenmesi benzer biçimde uygulamalar getirilmeli.
Aslına bakarsak tabloya geniş bir perspektiften bakınca, Türkiye’deki vasıta sayısının, Avrupa ve ABD’nin fazlaca peşinde bulunduğunu kolaylıkla görebiliriz. Aslolan anlaşılması ihtiyaç duyulan, devletimizde yaygın olan yaşlı araçların bu sayıyı şişirerek yanılsamaya yol açmış olduğu.
