11 Dolar Yüzünden 180 Kişiye Gömüt Olan Otomobil: Ford Pinto
Mühendislik eğitimlerinde, çoğu zaman mecburi olarak verilen etik kurallarının ne kadar lüzumlu bulunduğunu gösteren tarihsel bir vakası, tüm detaylarıyla paylaşacağımız bugün. 1971 senesinde satışına başlanan Ford Pinto, bir mühendislik hatası sebebiyle birçok insanoğlunun ölümüne sebep oldu. Ölümler ve maliyetlerin aynı cümleler içinde kullanıldığı bu tarihsel olayın detaylarına inelim.
Otomotiv sektörünün 132 senelik zamanı, birçok skandala ev sahipliği yapmış oldu. Üreticiler, kimi vakit prestijlerini korumak adına bu skandallardan sıyrılmaya çalıştılar.
Sektörün en malum firmalarından ABD’li üretici Ford’un tarihindeki kara kir ise 180 kişinin ölümüne sebep olan Ford Pinto modeliydi.
Her şey Ford’a, 1960’ların sonunda yönetici olan Lee Iacoca’nın, ekibine düşük maliyetli bir otomobil üretme görevini vermesiyle başladı.
Iacoca’nın belirlediği maliyet hedefi 2.000 doların altındaydı. Iacoca, ekibine arabayı anlatırken “Minik, hafifçe, süratli ve ucuz bir vasıta” ifadelerini kullanmıştı.
Mühendislerden oluşan ekip, derhal çalışmalara başladı. Tasarım ve üretim sürecinin de süratli olması emrini veren Iacoca, aracın 1971’de yollarda olmasını istiyordu.
Hatalar tasarım süresini neredeyse yarıya indirmekle başladı.
O dönemde Ford’un bir otomobilin tasarımı ve üretimi için averaj harcamış olduğu süre 43 ay iken, yeni tasarlanan vasıta için bir tek 24 ay ayrılmıştı.
Üretim süreci süresince kullanılacak iş gücünün maliyetini azaltmak için meydana getirilen takvim baskısı, bir ihtimal 2.000 dolar hedefi için pozitif yönde bir adımdı fakat can güvenliğini hiçe sayacak hatalar zincirinin de ilk halkasıydı.
2.000 dolar hedefini tutturmak için meydana getirilen bir öteki engelleme da tasarım üzerineydi.
Amaç, tasarımı meydana getirecek mühendislerin kısa sürede işlerini tamamlaması ve onlara azca maaş ödenmesiydi. Mühendislik tasarımından ziyade stile ehemmiyet verilmesi talimatı verilen tasarım ekibi, verilen emri uyguladı ve mühendislik çalışmalarını geri plana attı. Güvenlik gereksinimlerinin göz ardı edilmesine neden olan bu hata, zincirin bir öteki halkasıydı.
Meydana getirilen tasarımda güvenliğin geri plana atılması, benzin deposunun araçta doğru konumlandırılması için hiçbir kriterin göz önüne alınmamasına niçin olmuştu.
Aracın arka bölümündeki aksın yanına yerleştirilen benzin deposu, âdeta patlamaya hazır bir bomba gibiydi. Ford fabrikasında meydana getirilen testlerde, arka akstaki dişlilerin benzin deposunu delebileceği ortaya çıktı.
Çekince çanları çaldı sadece kimse duymadı.
Ford’un dişli sorununu çözmek için önünde iki yol vardı. İlki, aracın tasarımında değişikliğe gidip benzin deposunun yerini değiştirmekti ve bu değişim, vasıta başına maliyeti 11 dolar arttıracaktı. Öteki bir yol da benzin deposunu, kauçuk ile kaplayarak delinme riskini ortadan kaldırmaktı ve bu da bir maliyet demekti.
Ford, bu iki yolu da tercih etmeyerek o skandal karara imza attı. Hükûmetin mevcut güvenlik gereksinimleri karşılandığı için benzin deposundaki risk bilinmesine karşın herhangi bir tasarım değişikliğine gidilmedi ve Ford Pinto bu hatalarla seri üretime alındı.
Vasıta yollara çıktıktan sonrasında ise…
Toplamda 180 şahıs, Ford Pinto’nun benzin deposundan çıkan yangın ile yaşamını yitirdi. Ford’un bu noktadan sonrasında takındığı tavır da oldukça ilginçti.
Ölenlerin yakınları, haklı olarak Ford’a dava açmışlardı. Ford’un yetkilileri, mahkemede yaptıkları savunmada maliyetteki 11 dolarlık azalmanın halkın yararına bulunduğunu savundular.
Her şeye karşın daha çok kazanç…
180 kişinin yaşamını kaybetmiş olduğu, gene 180 kişinin yaralandığı, 2100 aracın yanarak kullanılamaz hâle geldiği kazalar sonucunda bir kâr ve maliyet analizi yapılmış oldu.
Ölen kişilerin ailelerine 200.000’er dolar, yaralı kişilere 67.000’er dolar tazminat ödemeleri, 2.100 aracın müşterisine yeni otomobil… Ford Pinto’nun vakalar sonucundaki toplam maliyeti 49.53 milyon doları buldu.
Garip olan, üretim esnasında vasıta başına düşürülen 11 dolarlık tasarım değişikliği maliyetinden “tutum” etmek, yaşanmış olan her şeye karşın firmanın kâr etmesini sağlamış oldu. Ford Pinto, üreticisine 137.5 milyon dolar kazandırdı.
