En Kolay Haliyle Suni Zeka Nedir, Kaç Çeşit Suni Zeka Var?

Halihazırda kullanımda olan “dar” suni zeka bugün bilgisayarlarımızda, cep telefonlarımızda ve neredeyse her yerde gördüğümüz, deneyimlediğimiz hatta hayatımızı belirleyen bir şeydir. Temel olarak suni zeka, programlanan belirli görevlerin iyi mi gerçekleştirileceğini öğretilen yada öğrenen akıllı sistemdir. Apple iPhone’daki Siri sanal asistanının konuşma ve dil tanımasında, kendi kendine giden otomobillerdeki görüş tanıma sistemlerinde, satın aldığınız ürüne dayanarak beğenebileceğiniz ürünleri öneren reklam sistemlerinde suni zeka kullanılır.

Bir başka tanıma bakılırsa suni zeka, bir bilgisayarın yada bilgisayar kontrolündeki bir robotun, insan zekası ile ilgili davranışların en azından bir kısmını gösterme ve çeşitli faaliyetleri parlak zeka canlılara benzer şekilde yerine getirme kabiliyetine denir. Suni zekanın yerine getirebildiği kabiliyetler içinde; planlama, öğrenme, akıl yürütme, sorun çözme, informasyon vizyonu, idrak etme ve hareket şeklinde çeşitli faaliyetlerden oluşur.İngilizce versiyonu “artificial intelligence” AI kısaltmasıyla da sıkça kullanılır.

Suni zeka günümüzde nerelerde kullanılır?

Bir eeticaret sitesinde sonraki alışverişiniz için tavsiyeler alırsınız, Amazon’un Alexa ve Apple’ın Siri şeklinde sanal asistanlarına ne söylediğinizi idrak etmek, fotoğraftaki kim bulunduğunu yada ne işe yaradığını tanımak, spam mailleri saptamak yada kredi kartı sahtekarlığını saptamak için kullanılır. Suni zeka (AI) günümüzde spor müsabakalarında, moda tasarımlarında, sanat çalışmalarında, sıhhat, otomotiv, finans ve iktisat alanlarında, bilgisayar oyunlarında, çöpçatanlık uygulamaları, toplumsal medya platformlarında ve daha bir fazlaca alanda sık kullanılmaktadır.

Mesela soyut sanat anlayışını benimseyerek eserler üreten bir sanatçı şeklinde eserler üretebiliyor. Resimleri sanatçı mı yoksa suni zeka mı üretti bazı çalışmalarda anlayamıyorsunuz. Suni zeka engelleri kaldırabiliyor. PocketVision da işte bu anlamda en iyi örneklerden biri. Örmekleri birazcık daha çeşitlendirecek olursak, sesli komutla çalışan bir Iron Man zırhı bile suni zeka teknolojisinden yararlanılarak yapılabiliyor.

Kaç çeşit suni zeka tipi vardır?

Futurism’de gösterilen “Types of AI: From Reactive to Self-Aware” adlı infografik çalışmasında suni zeka tiplerini 4 ana başlıkta listeleniyor. Bunlar; salt tepkisel, limitli bellek, zihin teorisi ve öz farkındalığı olan suni zeka oluyor.

1. Salt Tepkisel suni zeka (Gerçek):

Suni zekanın en kolay formudur. Özetle çevreyi yada durumu tamamen algılayarak gördüklerine bakılırsa davranış sergiler. Bu suni zeka tipi, anıları şekillendiremez zira daha geniş bir dünya görüşü yoktur ve tamamen tepkisel hareket eder. Hafızası olmadığından, geçmiş deneyimlere bakılırsa güncel mevzular için karar mekanizması sunamaz. IBM’in satrançta Kasparov’u yenen bilgisayarı Deep Blue ve insan Go oyuncularını yenen Google’ın AlphaGo’su tek bir alanda uzmanlaşabilen, salt tepkisel suni zeka örnekleri arasındadır.

2. Limitli Hafızaya haiz suni zeka (Gerçek):

**
**

Bu suni zeka tipi geçmişte öğrendiği detayları toplar ve öncekilerinin üstüne ekler. Doğru kararlar veren ve uygun şekilde aksiyon almak için kafi belleğe ve deneyime haizdir. Örnek olarak sürücüsüz araçlar, chatbot çeşitleri ve kişisel sanal asistanlar verilebilir.

3. Zihin Teorisi (Kurgusal):

Bu tip işlerin birazcık daha ürkütücü olmaya başladığı tip. Niçin derseniz? Suni zekanın gelişimi hız kazandıkça insanoğlu olarak en fazlaca yönelttiğimiz sual makine öğreniminin suni zekayı bilgili hale getirip getiremeyeceği oluyor. Zihin teorisini destekleyen suni zeka formu tam da bu konudaki endişelerimizi perçinliyor. Şu sebeple etrafındaki insanların davranışlarını etkileyen duygu ve düşüncelerini anlayabilme kapasitesine haiz. Hisleri, davranışlarının deposu olan motivasyonları, beklentileri anlayabilen bu tip suni zeka bununla birlikte toplumsal etkileşime girebilir. Üstünde hala çalışmaların sürdüğü bu türe Yıldız Wars evrenindeki R2-D2 ve C-3PO robotları ile I, Robot filmindeki Sonny’i örnek verebiliriz.

4. Öz farkındalığı olan (Kurgusal):

Farkındalığı olan suni zeka (AI) türleri, kendisini ifade edebilir. Evet yanlış duymadınız. Oldukça açık bir halde ifade edebiliyor. Zihin teorisinin uzantısı olarak içinde bulunmuş olduğu durumu fark etmenin yanı sıra, kendi benliğinin farkına varıp, başkalarının hislerini tahmin edebilir ve netice çıkarabilir. Parlak zeka, duyarlı ve bilgili olan bu tip, makinelerin gelecek jenerasyonu olarak tanımlanıyor. Örnek olarak ise Humans dizisindeki sentetikler, Detroit: Become Human oyunundaki karakterler, WestWorld dizisindeki host karakterleri, Blade Runner replikantlarını ve aralarında en tehlikelisi Ex Machina’daki Eva’ı örnek gösterebiliriz.

Suni Zeka Neler Yapabilir?

Suni zeka birbirinden fazlaca değişik görevleri gerçekleştirebilir. Mesela basitçe saç bir levhayı kesmekten, elektronik tablolar meydana getirmeye, satranç oynamaya, partner eşleştirmeye kadar fazlaca çeşitli mevzular hakkında akıl yürütür. Sadece bugün mevcut olmayan ve daha fazlaca filmlerde sık görülen suni zekanın ne kadar sürede gerçek olacağı mevzusunda suni zeka uzmanları ikiye bölünüyor.

Suni zeka araştırmacıları Vincent C Müller ve felsefeci Nick Bostrom tarafınca 2012 senesinde meydana getirilen bir araştırma, 2040-2050 yılları aralığında suni zekanın o boyutta geliştirilme şansının yüzde 50 bulunduğunu ve 2075 yılına kadar sadece yüzde 90’ını tamamlama ihtimalinin bulunduğunu korumak için çaba sarfediyor. Bir öteki grup da insan beyni ile alakalı bugünkü sınırı olan bilgimiz göz önüne alındığında, bu tür projeksiyonların çılgınca iyimser olduğuna inanıyor ve AGI’nin hala yüzyıllar uzakta olduğuna inanıyor.

Suni Genel Zeka şu demek oluyor ki AGI (Artificial General Intelligence) sadece bir insanoğlunun başarabileceği kadar karmaşık bilişsel görevleri başarabilen bir türdür. Evvelinde öğrenilmiş yada ilk kez deneyim ediliyor oluo olması fark etmeksizin, öğrenilmiş becerileri kullanır. Hem de kendi kendine keşfederek verilen görevleri tamamlayabilir.

Birazcık daha ileri gidersek, Bostrom’un “neredeyse tüm ilgi alanlarındaki insanların bilişsel performansını büyük seviyede aşan herhangi bir akıl” olarak tanımladığı “süper zekâ” nın, AGI’nin elde edilmesinden ortalama 30 yıl sonrasında beklendiğini tahmin ediliyor. Suni Süper Zeka şu demek oluyor ki ASI (Artificial Super Intelligence) insan zekasından öte kabiliyetler geliştiren suni zekaya haiz sistemlere deniyor.

Büyük teknoloji firmalarında hangileri suni zeka yarışında önde gidiyor?

Teknoloji devlerini her biri suni zeka (AI) kullanıyor. Suni zeka kullanarak ilgili arama neticeleri sunuyor, alternatif önerileri ekran karşısına getiriyor, fotoğraflardaki kişileri ve nesneleri tanıyor, tercüme yapıyor, spam içerikleri tespit ediyor. Apple Siri’siyle, Amazon Alexa’sıyla, Google Google Asistanıyla ve Microsoft Cortana’sıyla suni zeka teknolojisine yön veren firmalar içinde yer ediniyor.

Her sektör kendi gereksinimleri doğrultusunda suni zeka yatırımlarına yöneliyor. Bunu fazlaca iyi meydana getiren sektörlerden biri de sıhhat sektörü. Sıhhat sektöründe suni zeka için ayrılan küçümsenmeyecek bir yatırım hacmi var.

Suni zeka yeri geliyor suçla savaşım de kullanılıyor. Suni zeka teknoloji destekli robot polisler belli başlı ülkelerde göreve başladı bile. Bu ülkeler içinde Belçika, Birleşik Arap Emirlikleri ve Yeni Zelanda şeklinde ülkeler yer ediniyor.

Netice:

Yukarıda anlattıklarımızı toparlayacak olursak, suni zeka insanoğlunun öğrenme ve sorun çözme şeklinde zihinsel kabiliyetlerini kopyalayabilen sistemlere verilen bir isim ve birbirinden değişik tipleri var. Kabiliyetleri tipine bakılırsa değişkenlik göstermekle birlikte, bir dili ve konuşmayı algılayabilme ve stratejik düşünme kabiliyeti ya da tıpkı bir insan şeklinde yaşam boyu öğrenme, uzun ve kısa süreli bellek, öğrenilmiş yeteneklerin sınıflandırılması, yeni yeteneklerin mevcut olanlara eklenmesi, yeteneklerin başka bir sisteme aktarma edilebilmesi şeklinde özelliklere kadar uzanıyor.

Uzmanlarca tam kapasitede neler yapabileceği hemen hemen tam olarak ön görülmese de en geç 2075 yılına kadar suni zekanın karanlık tarafının da aydınlatılması planlanıyor. Gelecek yıllarda suni zeka teknolojileri, programlanmış algoritmalarına dayanarak harp kararları alabilir ve hatta kim bilir tabanca sistemlerini otomatikman denetim edebilir. O şekilde bir geleceğe doğru gidiyoruz ki dünya muharebeye ve barışa yakında suni zeka yardımı ile karar verebilir hale gelecek.