Manuel Vites Vasıta Kullanırken Yapılmaması Gerekenler

Manuel vites, otomobil tutkunları için bir dinsel tören, otomobil ile sürücü arasındaki en samimi bağdır. Debriyajın o tatlı sertliği, doğru devirde vites değiştirmenin verdiği o haz… Kabul edelim, bu bambaşka bir keyif. Sadece bu keyif, bilincinde olmadan yaptığımız bazı alışkanlıklar yüzünden binlerce liralık bir kâbusa dönüşebilir.

“Ben yılların şoförüyüm” deseniz bile bu listedeki hatalardan minimum birini muhtemelen siz de yapıyorsunuz. Gelin hem acemilerin ders alacağı hem de ustaların data tazeleyeceği o eleştiri hatalara ve işin doğrusuna yakından bakalım. Şanzımanı kucağınıza almadan ilkin bu rehbere kesinlikle göz atın!

Ilkin manuel vites arabaların temel özelliklerine bakalım

Sürücüye vites değişikliklerini manuel olarak denetim etme özgürlüğü veren manuel vites otomobiller, motorun enerjisini tekerleklere ileten bir takım dişliye ev sahipliği yapar. Sürücü, debriyaj pedalını kullanarak dişliler içinde geçiş yapar.

Çoğu zaman denetim, performans ve uygun bakım maliyetleri sebebiyle tercih edilen manuel vites, sürücülerin hızlanma ve ivmenlenmesini özgürce ayarlayabilmesini sağlar. Sadece bu özgürlük, zamanda ek sorumluluklar ve dikkat gerektiren durumlara neden olur. Manuel vites kullanırken meydana getirilen hatalar da hem aracın performansını negatif etkisinde bırakır hem de güvenlik riskleri oluşturur.

Manuel otomobillerde vites değişiklik yapma sanatı

Manuel vites otomobil kullanmak terimini dans ile betimlersek hata yapmış olmayız. Zira ikisinde de uyum ve zamanlama her şeydir. Peki bu sanatta, vites değiştirirken arabanızla yakalamanız ihtiyaç duyulan uyumları biliyor musunuz?

Vites değişiklik yapmak, doğru zamanda doğru hareketi yapmakla ilgilidir. Motorun sesini dinlemelisiniz, arabanın durumunu anlamalısınız. Eğer doğru viteste değilseniz güvenli olun bir şeyler uyarı veriyordu. Bu kimi zaman motorun bağırması, kimi zaman de hızlanmama şeklinde olabilir.

Manuel vites arabaların ömründen çalan hatalar:

Kimi zaman problem olmayabilir fakat asla gerek yok. Debriyajsız vites değiştirmeyin.

Şanzımanın içinde, değişik hızlarda dönen dişlilerin hızını eşitleyip geçişi pürüzsüz hale getiren senkromeç (synchronizer) adlı parçalar bulunur. Siz debriyajsız vites attığınızda bu senkromeçlere ve dişlilere “hızınızı eşitleyin” demek yerine “ne haliniz var ise görün” demiş olmuş olursunuz. Duyduğunuz o “CART!” sesi, metalin metale sürtme sesidir ve senkromeçlerinizin ömründen yediğinizin en net kanıtıdır. Evet, doğru açıyı bulduğunuzda vites değiştirebilirsiniz sadece risk almaya gerek yok.

Elinizi, vites kolunun üstüne koymayın.

Elinizin o masum sandığınız ağırlığı bile vites kutusunun içindeki vites çatalına devamlı bir baskı uygular. Bu çatalın görevi, siz vites değiştirirken dönen halkaları itmektir. Eliniz vitesteyken o çatalı devamlı dönen parçalara yaslarsınız. Netice? Zaman içinde aşınan bir vites çatalı, kemikli hâle gelen, zor geçen vitesler ve en fena senaryoda vitesten atma problemi. Küçücük bir alışkanlık, size binlerce liralık şanzıman revizyonu olarak geri dönebilir.

Ayağınızı debriyaj üstünde bırakmayın.

Debriyaj pedalına uyguladığınız en küçük bir baskı bile motor ile şanzıman arasındaki bağlantıyı elde eden baskı balatanın (clutch plate) tam olarak kenetlenmesini engeller. Bu, balatanın devamlı olarak hafifçe kayması, kısaca patinaj yapması anlama gelir. Bir kağıdın üstüne devamlı silgi sürtmek şeklinde düşünün; debriyaj balatanız normalden katbekat süratli aşınır ve ömrü yarı yarıya kısalır.

Sıkışık trafikte viteste beklemeyin.

Siz debriyaja bastığınız sürece, tüm yük debriyaj rulmanı (release bearing) isminde olan minik fakat eleştiri bir parçanın üstüne biner. Bu rulman, devamlı dönmek için tasarlanmamıştır. Işıkta geçireceğiniz 45 saniye süresince o rulmana ömründen aylar çaldırırsınız. Bigün şanzımandan gelen bir “vınlama” sesiyle uyanırsanız bilin ki baş şüpheli bu rulmandır ve değişimi için tüm şanzımanın inmesi gerekir. Vitesi boşa almak en sağlıklısı.

Yokuş aşağıya inerken vitesi boşa almayın.

Boşa attığınızda aracın tüm kontrolü frenlere kalır. Motor freni desteğini kaybedersiniz. Uzun bir inişte frenleriniz aşırı ısınıp şişebilir ve tutmaz hâle gelebilir. Ek olarak ani bir manevra için gaza basıp hızlanma şansınız da kalmaz.

Ek olarak yokuş aşağı giderken vitesi boşa almak, yakıt tasarrufu sağlamaz. Zira çağdaş enjeksiyonlu otomobiller, yokuş aşağı vitesteyken ve ayağınız gazda değilken motora giden yakıtı tamamen keser. Doğrusu sıfır yakıt tüketirsiniz. Vitesi boşa aldığınızda ise motor stop etmemek için rölantide çalışmaya devam eder ve yakıt tüketir. Kısacası, tutum yapayım derken cebinizden para çıkar.

Aracınızın yokuşta kaymaması için el freninize güvenin.

Kimi sürücüler, aracın yokuşta kaymaması için debriyaja yük bindirir. Sadece bunun en güvenli yolu, el frenini mevzunun başrolü yapmak. Debriyaj balatasına zarar vermemek için yokuşta beklemeniz gerektiğinde el frenini çekin, gaza basın ve debriyajı yavaşça bırakarak arkasından el frenini bırakın.

Debriyaja yük bindirmek, bir debriyaj balatasını bitirmenin en süratli ve en etkili yoludur. Kavramada tuttuğunuz her saniye, baskı balatayı diske acımasızca sürterek aşırı ısıtır ve yakarsınız. Ortalığa yayılan o geniz yakan, ağır koku var ya? İşte o, cüzdanınızdan uçup giden yüzlerce liranın kokusudur.

Debriyajı fazlaca erken bırakmayın.

Manuel vites otomobil kullanmaya başlamış olan yeni sürücülerin takıldığı yerlerden biri de debriyaj ayarı olur. Debriyajı erken bırakmak, motora ve şanzımana aşırı tazyik uygulayacağı için bu durum aracın sarsılmasına neden olur. Devamında ise ciddi hasara dönüşebilir.

Manuel vites otomobiller hakkında yanlış bilinenler:

• Sanılanın aksine manuel vites otomobiller daha azca yakıt tüketmez. Bu durum tamamıyla sürüş stiline ve vasıta bakımına bağlıdır.
• Manuel vitesin sürücüye her durumda tam denetim sağlamış olduğu düşünülür. Evet, manuel vites sürücüye daha çok denetim sunar sadece trafik koşulları ve sürücü deneyimi de önemlidir.
• Manuel vitesli arabaların daha uzun ömürlü olduğu yaygın bir görüştür. Vasıta ömrü, kullanım şekli ve bakımına bağlıdır. Manuel vitesler bazı durumlarda daha dayanıklı olabilir sadece muntazam bakım yapılmazsa problemler yaşanabilir.
• Manuel vitesli araçların bakımının devamlı daha ucuz olduğu da varsayılır. Çoğu zaman manuel viteslerin bakımı daha kolay olsa da otomatikten devamlı daha ucuz olacağı anlamına gelmez.

Manuel vites kullanımı, otomobil tutkunları için hem bir zevk hem de bir beceri seti. Yapılmaması gerekenlerden yanlış bilinenlere kadar manuel vitesin inceliklerini öğrenmek, bir tek bir teknik sorun değil bununla beraber bir tutku meselesidir.

Otomobil meraklılarının ilgisini çekebilecek öteki içeriklerimiz: