Suni Zekâ Geliştirmek İçin Harcanan Naturel Kaynaklar
Suni zekânın emek verme yöntemi bile birçok naturel kaynağımızı tüketiyor olsa da geliştirmek için de sayısız naturel kaynak harcanıyor. Peki bunlar neler?
Suni zekâ, hayatımızın her alanına hızla entegre oluyor. Kullandığımız akıllı telefonlardan seyrettiğimiz filmlere, sıhhat hizmetlerinden ulaşıma kadar pek fazlaca alanda bu değişen teknolojinin etkilerini görüyoruz. Hayatımızı kolaylaştıran, verimliliği artıran ve hatta karmaşık sorunlarımıza yepyeni çözümler sunan suni zekânın arkasında, gezegenimiz için ne benzer biçimde maliyetler yatıyor?
Bu değişen teknolojinin geliştirilmesi ve sürdürülmesi aslen sandığımızdan fazlaca daha çok enerji, su ve hammadde gerektiriyor. Suni zekâ modellerinin eğitildiği devasa veri merkezleri, âdeta birer enerji canavarı. Bu merkezleri soğutmak için harcanan su miktarı ise dudak uçuklatacak cinsten.
Devasa veri merkezleri ve enerji tüketimi
Suni zekânın beyni olarak kabul edebileceğimiz büyük dil modelleri ve algoritmalar, devasa veri merkezlerinde yer edinen binlerce kuvvetli bilgisayar (sunucu) üstünde eğitiliyor ve çalıştırılıyor.
Bu süreç, inanılmaz bir işlem gücü ve dolayısıyla çok büyük oranda elektrik enerjisi gerekiyor. O şekilde ki, tek bir suni zekâ modelinin eğitim süreci, yüzlerce hanenin bir senelik toplam elektrik tüketimine eşdeğer enerji harcıyor.
Internasyonal Enerji Ajansı’nın raporlarına nazaran veri merkezlerinin küresel elektrik tüketimindeki oranı giderek artıyor ve gelecekte azalacak benzer biçimde de değil. Rahat bir Google araması ile bir ChatGPT sorgusu arasındaki enerji tüketimi farkı bile ortalama 10 katı bulabiliyor.
Bu durum naturel olarak teknoloji şirketlerini kendi enerji gereksinimlerini karşılamak için yenilenebilir enerji kaynaklarına yönelmeye itse de yenilenebilir enerji kaynakları bu aşamada kafi değil ve tüketimin büyüklüğü hâlâ kaygı verici seviyede.
Soğutma için harcanan milyonlarca litre su
Devamlı çalışan binlerce sunucu, naturel olarak büyük oranda ısı üretiyor. Bu donanımların aşırı ısınarak bozulmasını önlemek ve verimli bir halde çalışmalarını sağlamak için devamlı olarak soğutulmaları gerekiyor. İşte bu aşamada devreye su giriyor. Veri merkezleri, soğutma kuleleri vasıtasıyla milyonlarca litre tatlı suyu buharlaştırarak ve kapalı dönem sistemlerde dolaştırarak serin kalmalarını sağlıyor.
Yakın gelecekte bilhassa su kıtlığı çeken bölgelerde kurulan veri merkezleri, mahalli su kaynakları üstünde ciddi bir baskı oluşturacak. Şu anda günümüzde bir suni zekâ modelinin eğitimi esnasında harcanan suyun, yüzlerce ailenin günlük su ihtiyacını karşılayabilecek düzeyde olduğu tahmin edilmekte.
Donanım üretimi ve elektronik atık problemi
Suni zekâ sistemlerini çalıştıran yüksek performanslı çipler, grafik işlemciler (GPU’lar) ve öteki donanım bileşenleri, karmaşık üretim süreçleri gerektiriyor. Bu süreçlerde kobalt, lityum ve çeşitli ender toprak elementleri benzer biçimde kıymetli madenler kullanılıyor.
Hızla gelişen teknolojinin hızla ilerlemesi, hem de donanımların da hızla eskimesine ve bu donanımların da elektronik atık hâline gelmesine niçin oluyor. İçerdikleri tehlikeli maddeler sebebiyle elektronik aıkların doğru bir halde geri dönüştürülmesi büyük ehemmiyet taşıyor. Suni zekâya olan talebin artması da gelecek yıllarda küresel elektronik atık miktarının ciddi seviyede artacağının bir göstergesi.
Suni zekâ çevreye tamamen zararı olan mı?
Hayır, suni zekânın çevreye pozitif tesirleri de var. Mesela enerji şebekelerini optimize ederek israfı azaltabiliyor, iklim değişikliği modellemeleri yaparak bu alanda adımlar atılmasını sağlayabiliyor ve tarımda kaynakların daha verimli kullanılmasında mühim rol oynayabiliyor. Buradaki anahtar nokta, yararları çevresel maliyetleri aşacak şekilde dengeli bir gelişim sağlamak gerektiği üstüne.
Teknoloji şirketleri bu mevzuda ne benzer biçimde önlemler alıyor?
Birçok büyük teknoloji şirketi, suni zekânın çevresel etkilerinin bilincinde. Bu yüzden veri merkezlerini yenilenebilir enerji kaynaklarıyla (güneş, rüzgâr) çalıştırmak, daha verimli soğutma sistemleri geliştirmek, daha azca enerji tüketen suni zekâ modelleri tasarlamak ve donanım geri dönüşüm programları oluşturmak benzer biçimde çeşitli önlemler üstünde çalışmaktalar.
