Suni Zekâ Etik Kuralları Hangi Ülkelerde Daha Katı?

Suni zekâ akıllı telefonlarımızdan hastanelerdeki teşhis sistemlerine kadar hayatımızın her köşesine sızmış durumda. Bu inanılmaz teknoloji hayatımızı kolaylaştırırken, “Acaba her şey kontrolümüz altında mı?” sorusunu da bununla beraber getiriyor.

İşte bu aşamada suni zekâ etik kuralları ve yasal düzenlemeler devreye giriyor. Tıpkı her ülkenin kendine özgü trafik kuralları olması şeklinde, suni zekâ mevzusunda da değişik ülkeler değişik yaklaşımlar sergiliyor. Peki hangi ülkeler suni zekâ mevzusunda daha katı?

Liderlik koltuğu şüphesiz onda: Avrupa Birliği

Suni zekâ düzenlemeleri denince akla ilk gelen ve bu mevzuda en katı yaklaşımı sergileyen yapı şüphesiz Avrupa Birliği‘dir. Avrupa Birliği’nin hazırladığı Suni Zekâ Yasası (AI Act), dünya genelinde bir standart belirleme potansiyeline haiz. Peki Avrupa Birliği’nin kurallarını bu kadar katı meydana getiren ne?

Avrupa Birliği’nin yaklaşımı “risk temelli” bir model üstüne kurulu. Şu demek oluyor ki bir suni zekâ sisteminin topluma ve insanlara getirebileceği riske gore değişik kurallar uygulanıyor. Bu model dört ana kategoriye ayrılıyor:

• Kabul Edilemez Risk: İnsan davranışlarını manipüle eden, toplumsal puanlama şeklinde uygulamalar yada insanların zafiyetlerinden faydalanan sistemler bu kategoriye giriyor ve tamamen yasaklanıyor.
• Yüksek Risk: Sıhhat, eğitim, işe alım, eleştiri altyapılar ve hukuk şeklinde alanlarda kullanılan suni zekâ sistemleri bu grupta içeriyor. Bu sistemlerin piyasaya sürülmeden ilkin şeffaflık, insan denetimi, güvenlik ve veri kalitesi şeklinde fazlaca sıkı şartları yerine getirmesi gerekiyor.
• Sınırı olan Risk: Söyleşi botları şeklinde suni zekâ sistemlerinin, kullanıcıya bir makineyle etkileşimde bulunduğunu açıkça belirtmesi mecburi tutuluyor. Buradaki amaç ise şeffaflığı sağlamak.
• Minimal Risk: Video oyunları yada spam filtreleri şeklinde fazlaca düşük risk taşıyan uygulamalar için ek bir yasal zorunluluk getirilmiyor.

Kanada

Avrupa Birliği’ne benzer şekilde risk odaklı bir yaklaşım benimseyen Kanada, Suni Zekâ ve Veri Yasası (AIDA) taslağı üstünde çalışıyor.

Bu yasa da bilhassa yüksek etkili suni zekâ sistemleri için hesap verebilirlik, şeffaflık ve güvenlik denetimleri şeklinde katı kurallar getirmeyi amaçlıyor.

Çin

Çin’in yaklaşımı Avrupa Birliği’nden birazcık daha değişik. Çin, suni zekâyı düzenlerken daha fazlaca toplumsal istikrarı ve ulusal kontrolü ön planda tutuyor.

Bilhassa algoritmik tavsiye sistemleri ve üretken suni zekâ (ChatGPT şeklinde) mevzularında dünyanın en katı kurallarından bazılarını uygulamaya koymuş durumdalar. Bu kurallar, algoritmaların iyi mi çalıştığına dair şeffaflık ve içerik denetimi şeklinde zorunluluklar içeriyor.

Türkiye

Türkiye, Ulusal Suni Zekâ Stratejisi ile bu alandaki yol haritasını çizmiş durumda. Şu anda ülkemiz Avrupa Birliği Suni Zekâ Yasası’na paralel, kendi yasal düzenlemeleri üstünde çalışmalarını sürdürüyor.

Hemen hemen yasalaşmış kapsamlı bir metin olmasa da ülkemizin de güvenilir ve görevli suni zekâ ilkelerini benimsediği ve bu yönde adımlar attığı bilinmekte.

Bu ülkelerin haricinde dünyanın geri kalanı ise şimdilik daha esnek ve sektöre hususi düzenlemeleri tercih ederek yenilikçiliği engellememeyi hedefliyor. Hâlihazırda aslına bakarsanız birçok ülke de Avrupa Birliği’nin düzenlemelerine uymayı tercih ediyor.

Avrupa Birliği’nin Suni Zekâ Yasası nedir?

Avrupa Birliği Suni Zekâ Yasası, suni zekâ uygulamalarını taşıdıkları riske gore sınıflandıran ve bilhassa yüksek riskli sistemler için güvenlik, şeffaflık ve insan denetimi şeklinde katı zorunluluklar getiren kapsamlı bir yasal çerçevedir. Amacı, güvenilir ve insan odaklı bir suni zekâ ekosistemi oluşturmaktır.

Suni zekâda etik kurallar niçin bu kadar mühim?

Etik kurallar suni zekânın adil olmayan kararlar vermesini (mesela işe alımlarda ayrımcılık yapmasını), hususi yaşamın gizliliğini ihlal etmesini ve insanlara zarar vermesini önlemek için oldukça mühim. Bu kurallar, teknolojiye olan itimatı artırmakla beraber toplumsal faydayı en üst düzeye çıkarmayı hedefliyor.