En Kolay Haliyle Suni Zeka Ne Değildir?

Bilim kurgu eserlerinden günümüz teknolojisinin en mühim yapı taşına evrilen, devamlı gelişen fakat bir taraftan da sınırlarının varacağı nokta mevzusunda çeşitli tartışmalara sebep olan suni zekâ terimi, aslına bakarsak bugüne dek oluşan informasyon kirliliğinden nasibini aldı. İnsanın hayal gücü ile birleşince komplo teorilerinin ve distopik senaryoların kahramanı oldu, gelecekte ‘makinelerin kölesi’ olmamıza sebep olacak bir şeytan benzer biçimde yayınlandı.

Doğal bunun da olma ihtimali var, sadece suni zekâlar daha yolun fazlaca başlangıcında. Onların nasıl biteceğini, onları iyi mi anladığımız ve iyi mi şekillendirdiğimiz belirleyecek. Suni zekâ nedir sorusunu daha ilkin sizin için cevaplamış, hatta neler yapamadığını da anlatmıştık. Şimdi ne olmadıklarını anlatıyoruz.

Suni zekâ ne değildir?

• Suni zekâ, bir robot değildir.
• Suni zekâ, tüm sorunları zahmetsizce çözebilecek büyük bir güç değildir.
• Suni zekâ ‘bilgili’ değildir.
• Suni zekâ, hırsları olan bir varlık değildir.
• Suni zekâların insanlardan bağımsız hedefleri yoktur:
• Suni zekâ, android değildir.
• Son olarak, suni zekâ korkulacak bir şey değildir.

Suni zekâ dendiğinde aklımıza işlerimizi elimizden çalacak, insanoğlunun insana duyduğu ihtiyacı ortadan kaldıracak, hatta günü vardığında gezegeni ele geçirip niyeyse bizi de köle olarak kullanacak robotlar geliyor. Fakat aşağıda detaylı bir halde değindiğimiz benzer biçimde, suni zekâ bunların hiçbiri değil.

Suni zekâ, tüm sorunları zahmetsizce çözebilecek büyük bir güç değil:

Suni zekânın değişik kullanım alanlarında fazlaca çeşitli mevzulara çözüm aradığını ve bulduğunu biliyoruz, sadece bu suni zekanın karşılaşılan tüm sorunları saniyeler içinde çözebilen ya da sorulan tüm soruların cevaplarını aslına bakarsanız bilen büyük bir güç olduğu anlamına gelmiyor.

Aslına bakarsak tam tersine, suni zekâ bizim bilmediğimiz hiçbir şeyi bilmiyor şundan dolayı biz ona ne öğretirsek onu öğreniyor. Tek pozitif yanları ise tüm bu detayları fazlaca daha kısa sürede işleyip neticeleri hızlıca sunabilmesi. Bu yüzden de suni zekânın yaşamın sırrını çoktan çözdüğünden ve kısa sürede insanlığı yok edeceğinden korkmanıza gerek yok, doğal eğer siz bu sırrı çözüp bir suni zekâya öğretmediyseniz ya da iyi mi çözüleceğini göstermediyseniz.

Suni zekâ ‘bilgili’ değildir:

Suni zekâlar, temelde insanoğlunun düşünme biçimini öykünmek eder ve bir nevi insan benzer biçimde düşünüp hareket eder. Sadece bir tek bir mevzuda uzmanlaşır, satranç oynamak benzer biçimde bir mevzuda geliştirilir. Problemleri bu şekilde çözer, ondan istenen işleri bu şekilde yapar. Sadece şuur sahibi, duyguları ve empati kabiliyeti yoktur. Bunun için özfarkındalık gerekir. Özfarkındalık ise bazı hayvan türlerine ve insana özgüdür.

Filmlerde, kitaplarda bizimle duygusal bir bağ kuran ve ‘canlılığını’ sorgulatan suni zekâ ile donatılmış robotlar görsek de bu hemen hemen gerçekliği olan bir durum değildir. Hem de her ne kadar suni zekânın bilgili hale gelmesine dair sorular sık sık sorulsa da verilen cevaplar, bunun o kadar da mümkün olmadığı yönündedir. Doğal ki suni zekâ benzer biçimde hızla gelişen teknolojiler ile ilgili pek fazlaca suali net bir halde yanıtlamak mümkün değil. Sadece günümüz koşullarına gore değerlendirerek bir yanıt aradığımızda, karşımıza çıkan netice oldukça net; hayır, suni zekâ bilgili hale gelmedi.

Suni zekânın hırsları yoktur:

Bu madde de aslına bakarsak bundan önceki maddede bahsettiğimiz özfarkındalık ile ilgili. Bir düşünün suni zekâ ile donatılmış robotların bir an geliyor, sabırları taşıyor ve insanlara karşı ayaklanmaya başlıyorlar… Bu şekilde bir senaryonun ihtimaller içinde hale gelmesi için suni zekâların kendisine özgü çıkarları ve elde etmek için hırslarının olması gerekir. Fakat suni zekâların hırs terimine dair haiz oldukları tek şey, bir lügat benzer biçimde olmalarıdır, şu demek oluyor ki ‘hırsın’ tanımıdır.

Bir duygu ve his olarak hırsı deneyimleyebilmek ve bu tecrübe ile beraber kararlar alarak onları uygulamak bir suni zekâ için mümkün değildir. Bir suni zeka için, hırsa en yakın davranış olarak insana benzer şekilde düşünebilmesi sebebiyle kendine görevler vererek, öğrenimini hızlandırması gösterilebilir. Sadece bu davranış da varoluş amacı insanoğlu tarafınca belirlenmiş ve sınırlandırılmış suni zekâlar için oldukça kısıtlıdır.

Suni zekâların insanlardan bağımsız hedefleri yoktur:

Yukarıda da söylediğimiz benzer biçimde, suni zekâların varoluş amaçları, insanoğlu tarafınca belirlenir ve sınırlandırılır. Dolayısıyla bir suni zekâdan kendi adına bağımsız hedefler belirlemesi ve bu hedefler doğrultusunda yıkım senaryolarına mevzu olacak adımlar atması beklenemez.

Suni zekânın kötücül hedefler için programlanması ve bir tür tabanca olarak kullanılması ihtimali daima vardır sadece bu suni zekânın ya da bilimin evriminin suçu değil, suni zekâları bu şekilde programlayanların suçu olur. Üstelik bu aşamada bile, suni zekâ insan için vasıta olmaktan öteye geçememiş olur.

Suni zekâlar, birer android değildir:

Bazı kavramların zihnimizde canlandırdıkları ile aslına bakarsak oldukları şeyler fazlaca farklıdır. Suni zekâ dendiğinde gözümüzün önüne insansı robotlar gelse de durum aslına bakarsak bu şekilde değil. Suni zekâya dair pek fazlaca kötücül senaryonun oluşmasına sebep veren şeylerin başlangıcında da esasen bu suni zekâ = android anlayışı geliyor.

Fakat aslına bakarsak suni zek+a en kolay tanımıyla, insanoğlunun fikir biçimiyle çözülmesi ihtiyaç duyulan sorunları çözebilecek ve kendisinden istenen görevleri tamamlayabilecek yetiye haiz bir bilgisayar programından başka bir şey değildir. Bu kabiliyete haiz androidlerin şu demek oluyor ki insansı robotların olabileceği doğru sadece her insansı robot üstün zekâya haiz bir android değil. Hatta pek bir çok temel anlamda birer makineden ibaret diyebiliriz.

Son olarak, suni zekâ korkulacak bir şey değildir:

Suni zekâ gelecekte tüm iş kollarında öylesine yetkin olacak ki insana gerek kalmayacak… Bu mevzu, suni zekâya dair son yıllarda en fazlaca ortaya atılan münakaşa başlıklarından biri. Evet, suni zekâ film senaryoları yazıyor, hatta The Guardian için “Sizi yok etmeyeceğim” başlıklı bir yazı bile yayınlıyor, fotoğraf çiziyor, tasarım yapıyor, davet merkezlerinde bizimle yazışma kuran insanoğlu kadar yetkin bir halde problemlerimizi çözebiliyor…

Fakat geçmişte, makineler insan hayatına dahil olup fabrikalardaki insan sayısı azalmaya başladığında yaşanmış olan korku ne kadar yersizse, bu korku da o denli yersiz. Bu sebeple insanı suni zekâdan ayıran empati, duygu ve bunların fikir şekline olan ve aktarılamayan tesiri daima her mevzuda insana gereksinim duymaya devam edeceğimizin göstergesi.

Üstelik suni zekâ kimi meslek gruplarında insana olan ihtiyacı azaltsa da yeni meslek gruplarının doğmasına sebep oluyor. Mesela suni zekâları programlayan ve sisteme entegre eden, yeni projeler ile onun gelişimine katkı elde eden insanların meslekleri benzer biçimde, suni zekâ mühendisliği benzer biçimde.

İnsanlar olarak geliştirdiğimiz her yeni teknoloji, kendi geleceğimizi şekillendirmek için attığımız büyük bir adım ve kontrolü de daima bizim elimizde. Kötüye kullandığımızda, suçlu olarak o teknolojiyi değil; fena tanımını yapabilmemize karşın o davranışı gerçekleştiren kendimizi seçmeliyiz. Aklımızla, informasyon ve birikimimizle, deneyimlerimizle ve insana özgü etik anlayışımızla şekillendirdiğimiz ve geliştirdiğimiz teknolojilerden korkmak ya da onlara dair yıkım senaryoları oluşturmak yerine, bizi yukarıya taşıyacak basamaklar olduklarını hayal ederek bu vizyonu geliştirmeliyiz.

Sonuçta suni zekâ kitap mevzusundan, bir bilim kurgu hikayesinden ve hayalden fazlası değildi fakat gerçek oldu. Bilim kurgu ise geleceğin bir nevi önizlemesidir. Bu yüzden de ürkütücü sonlar hayal etmektense, güzel olanları tercih etmeliyiz. Onların nasıl biteceğini, onları iyi mi anladığımız ve iyi mi şekillendirdiğimiz belirleyecek.

Kaynaklar: Digileaders, TechCrunch, GCN, Wandering Alpha