Formula 1 Araçlarından Günlük Araçlara Geçen 5 Teknoloji

Ilk olarak, Formula 1 araçlarının iyi mi bu denli gelişmiş olduklarından birazcık bahsedelim. Bir çok sektörde teknoloji lideri alanlar olduğu benzer biçimde otomotiv sektöründe de araştırma ve geliştirmenin en yoğun olduğu alan Formula 1’dir. Bunun başlıca sebeplerinden biri, Formula 1’in en eski ve köklü motorsporlarından biri olmasının yanında, astronomik rakamlarda bütçelere ve gelirlere haiz olmasıdır. Bu, yarışan bir çok takıma denenmemiş yeni teknolojileri ve deneyleri araçlarında tecrübe etme, teknolojilerin performansını görme şansı tanıyor.

Peki bu inanılmaz teknolojiler deneniyor, geliştiriliyor ne güzel de; bu teknolojiler günlük hayatta ne işimize yarayacak ki? Sonuçta bunların hepsi araçları daha da hızlandırmak, güçlendirmek için meydana getirilen geliştirmeler, diye düşünüyor olabilirsiniz. Her bir hızla gelişen teknolojinin niçin uygulandığından birazdan teker teker bahsedeceğiz fakat özetlemek gerekirse bunu özetlemek gerekirse, Formula 1 araçlarını hızlandıran ve güçlendiren her şey bununla beraber bu araçların verimliliğini, yoldaki stabilitesini ve sürüş kolaylığını arttırıyor. İşte karşınızda sokak otomobillerinde görebileceğiniz beş Formula 1 teknolojisi…

İstersen bir uçan halı, istersen pist canavarı. İşte karşınızda “Adaptif Süspansiyon ve Tutuş Denetim Sistemi”.

Günümüzde bilhassa lüks spor otomobillerde duyduğumuz “Adaptif Süspansiyon” yada “Etken Süspansiyon” teknolojisinin aslı tahmin edebileceğiniz suretiyle Formula 1’e dayanıyor. Ilk olarak Formula 1’de iyi mi yer edindiğini arkasından da günlük araçlara iyi mi uygulandığından bahsedelim.

Orijinali 1991 senesinde yarışa çıkarılan Williams FW14 Formula 1 aracı, maalesef bazı sorunlardan dolayı o kadar da başarıya ulaşmış olamamıştı. Bu yüzden Williams bir sonraki sezonda bu hatalarını düzeltmekle kalmayıp üstüne devrim durumunda özellikler ekledi.

1992 senesinde yarışa çıkarılan FW14B (Spec-B)’nin en mühim iki özelliğinden birisi tutuş kontrolüydü (TCS – Traction Control System). Bu sistem yardımıyla motorun ürettiği aşırı güçten dolayı oluşabilecek bir denetim kaybını elektronik bir modül gücü regüle ederek azaltabiliyor ve aracın kontrolden çıkmasına engel olabiliyordu.

Bu özelliklerden ikincisi ise daha da ilgi çekici olan etken süspansiyon sistemiydi. Bu sistem, pilotun komutları doğrultusunda yoldaki değişken koşullara nazaran süspansiyon sertliğini değiştirerek aracın optimum yol tutuşuna haiz olmasını sağlıyordu. Tüm bu teknolojiler o denli ileri düzeydeydi ki FIA (Federation Internationale de l’Automobile) yarışların daha rekabetçi olması için bu teknolojilerin kullanılmasını yasakladı.

Doğal bu teknolojilerin Formula 1’de yasak olması, otomobil üreticilerinin bu teknolojileri standart yol araçlarına uygulaması için bir engel değil. Aslına bakarsan aslına bakarsak tutuş denetim sistemi yirmi yıl öncesine kadar da oldukça ilkel bir halde araçlarda bulunuyordu. Sadece bunu verimli ve kullanılabilir kılan Williams ekibi, günümüzde deneyimsiz sürücülerin dahi araçlarının üstünde daha çok denetim sahibi olmasını sağlıyor.

Etken süspansiyon sistemi ise çoğu zaman lüks ve spor otomobillerde bulunan yol koşullarına nazaran uyum elde eden bir sistemdir. Bu sistem yardımıyla lüks bir otomobil uçan halı benzer biçimde bir sürüşe sahipken istendiği anda epey sportif bir karaktere bürünebilir.

Artık tarafınızı seçmenize gerek yok. İşte karşınızda “Hibrit Araçlar”.

Doğal çağdaş Formula 1 araçlarını bu kadar ileri seviyeli kılan teknolojilerden bir diğeri ise hibrit aktarma sistemleridir. “Hibrit” dediğimiz sistem, içten yanmalı bir benzinli yada dizel motorun, elektrikli bir motor yada motorlarla desteklenerek kullanıldığı bir çeşit tahrik sistemidir. Formula 1 araçları, bu sistemler yardımıyla o zamana kadar asla görülmemiş termal verimlilik seviyelerine ulaşıyordu.

İlk kere 2014 senesinde %50 termal verime ulaşılmıştı. Bu, şu demek oluyor; yakılan benzinde bulunan kimyasal enerjinin yarısı mekanik enerjiye öteki yarısı ısı enerjisine dönüşüyordu. Bu, bir ihtimal kulağa kötüymüş benzer biçimde geliyor olabilir fakat sokaktaki averaj bir arabanın yalnızca %25-30 verimlilik yakaladığını düşünürseniz Formula 1 araçlarının ne kadar ileri düzey araçlar bulunduğunu anlayabilirsiniz.

Aslen bu teknoloji Formula 1 araçlarında kullanılmaya başlandığı tarihten (2014) oldukça daha öncelerden beri kullanılıyordu. Örnek vermek gerekirse, Toyota Prius (1997) en eski ve popüler hibrit araçlardan biriydi. Sadece Formula 1 öncesi hibrit sistemleri verimsiz, güvenilir olmayan kısacası insanların tercih etmek istemeyeceği sistemlerdi. Sadece Formula 1’in hibrit sistemleri haiz oldukları AR-GE bütçesinin çok büyük derecelerde olması yardımıyla daha oldukça geliştirmesi üstüne binek otomobil üreticileri de burada geliştirilen teknolojileri araçlarına uygulamaya başladı ve günümüzdeki inanılmaz verimli hibrit araçlar doğan oldu.

Bir taşla iki kuş. İşte karşınızda “KERS”.

KERS (Kinetik Enerji Geri Dönüşüm Sistemi) hibrit dönem Formula 1 araçlarının (2014 – Günümüz) bataryalarını yarış boyu dolu tutabilmelerinde oldukça büyük rol oynamaktadır. Aracın hız kazanarak edinmiş olduğu kinetik enerjiyi frenleme sistemine destek olarak elektrik enerjisine çeviren bu sistem hibrit sistemin verimli bir halde çalışmasında oldukça büyük bir rol oynuyor.

“Peki bu sistem günlük araçlarımızda iyi mi çalışıyor, bizim araçlarımızda ne benzer biçimde yararları var?” diye sormuş olacaktır olursanız; ilk olarak söylememiz ihtiyaç duyulan, işletme maliyetlerine olan katkısı olacaktır. Hibrit yada elektrikli bir araçta ayağınızı gazdan çektiğinizde yürüyen aksama bağlı bir üreteç devreye girer ve aracınızın hızlanarak elde etmiş olduğu kinetik enerjiyi elektrik enerjisine çevirerek bataryaları şarj eder. Bu, sizin iki şekilde işinize yarar:

Birincisi; aracınız, haiz olduğu kinetik enerjiyi elektrik enerjisine çevirmek için “enerjinin korunumu kanunu” sebebiyle mecburi olarak yavaşlayacaktır. Bu yavaşlama yardımıyla aslına bakarsak fren disklerinin ve balatalarının da doğru orantılı olarak kullanımı oldukça belirgin miktarlarda düşecektir. Bununla birlikte bazı araçlarda (bilhassa elektrikli olanlarda) bu etkinin miktarı ayarlanabilir ve “Tek Pedallı Sürüş” denilen bir sistem kullanılabilir. Bu sistem, fren yaparmışçasına kuvvetli bir halde enerji dönüşüm işini yaptığından bir nevi fren görevi görür ve aracı neredeyse durana kadar yavaşlatır, böylece fren pedalını kullanmanıza gerek kalmaz. Hem disk ve balata takımınız oldukça daha uzun ömürlü olur hem de bataryanız hatırı sayılır miktarlarda şarj edilir.

İkincisi, bu sistem yardımıyla hibrit araçlar bataryalarının şarj olması için yalnızca motora yada duvar adaptörlerine gerekseme duymaz. Bu sayede motordan daha azca güç çalarak yakıt ekonomisini arttırırsınız, bununla beraber eve vardığınızda elinizde olan şarj daha çok olacağından elektrik faturasından da iyi bir miktar tutum sağlarsınız.

Vites geçişleri asla olmadığı kadar süratli, şanzımanlar bir o denli kırılgan. İşte karşınızda “F1 Vites”.

Formula 1 izleyen, izlemeyen pek oldukça şahıs “F1 Şanzıman” terimini duymuştur. Tahmin edebileceğiniz suretiyle bu şanzıman tipinde geçen “F1” Formula 1’i ifade etmektedir. Peki nedir bu F1 şanzıman?

1979 Formula 1 sezonunda geliştirilmeye başlanan bu şanzıman, ilk kere Formula 1 pilotlarına ellerini direksiyondan çekmeden vites atma olanağı sağlamıştı. Bu pilotlara arabanın üstünde inanılmaz bir egemenlik ve hız kazandırmıştı. 1989 senesinde bu donanıma haiz bir arabanın ilk yarışını kazanması ile beraber bu sistem artık bir Formula 1 standardı oldu ve adını tarih kitaplarına kazıdı. Emek harcama mantıkları aslına bakarsak epey basitti, pnömatik yada hidrolik sistem ile çalışan bir seçici ile sıralı bir şanzıman denetim ediliyordu.

Bu sistem o devrin tork konvertörlü otomatik şanzımanlarına nazaran daha süratli ve daha hisliydi. Sürücü, istediği süre manuel olarak vites değiştirebildiği için bu sistem spor otomobiller için vazgeçilmezdi. Bu sistemi binek otomobillerde ilk kullanan şirket, devrin Formula 1’in yıldızlarından Ferrari oldu. Ferrari F355 Berlinetta F1, trafikte dolaşan ilk “F1 şanzımanlı” otomobil oldu ve kullanıcılara sunuldu. Doğal bu sistem ilk devreye sokulduğunda oldukça başarıya ulaşmış değildi; oldukça fazla arızaya sebebiyet veriyor, bakımları oldukça pahalıya patlıyordu. Sadece zaman içinde hızla gelişen teknolojinin ilerlemesi ve şanzımanların daha güvenilir hale getirilmesi ile bu sistem alıcılar tarafınca epey beğenildi ve günümüzdeki çift kavramalı otomatiklere kadar evrildi.

Artık eller hep direksiyonda. İşte karşınızda “Oldukça Fonksiyonlu Direksiyon Düğmeleri”.

Günümüzde trafikte dolaşan bir çok 2005 model üstü aracın direksiyonlarında kumanda denetim düğmeleri bulunduğunu çoğumuz biliyoruz. Bu düğmeler yardımıyla hız denetim sistemini, medya sesini, radyo kanalını yada dinlediğimiz şarkıyı seçebiliyoruz. Bu oldukça fonksiyonlu düğmeler peki araçlarımızda iyi mi yer aldı?

Aslen aracınızdaki bu düğmeler de gene bir Formula 1 eseri. Formula 1 araçlarında doksanların sonunda kullanılmaya başlamış olan bu teknoloji, sürücünün ellerini direksiyondan çekmeden bazı kontrolleri gerçekleştirmesi için geliştirilmişti. Bu sayede yarışın herhangi bir kısmında vasıta üstündeki hakimiyeti azalmayacak, daha efektif bir sürüş sergileyebileceklerdi. Bu avantaj yalnızca Formula 1 sürücülerini değil, bununla beraber trafikte kullanan biz için de yararlı olarak görülmüş ve binek otomobillerin direksiyonlarında da kullanılmaya başlandı. Artık bu teknoloji yardımıyla binek vasıta sürücüleri de tehlikeli sonuç kontrolleri ellerini direksiyondan ayırmadan yapabiliyorlar.

Yukarıda listelediğimiz beş teknoloji ve benzerleri, Formula 1 araçlarından binek otomobillere zaman içinde aktarılarak günümüz araçlarını bir F1 aracı benzer biçimde verimli ve kullanışlı yapma yolunda aşama kaydediyor. Artık direksiyon üstünden vites atarken yada müziği değiştirirken birazcık da olsa Formula 1 pilotu benzer biçimde hissedebilirsiniz.