Küba’da Niçin Oldukca Fazla Klasik Otomobil Var?

Bunun cevabı bir otomobil sevdasından daha fazlası. Küba’nın karmaşık geçmişi ve ekonomik sınırlamaları ülkenin otomobil müzesi olmasının başlıca sebepleri.

Küba’nın ayrılmaz parçası hâline gelen rengarenk klasik arabaların ülkede iyi mi var bulunduğunu ve sonrasında niçin başka tür arabanın pek olmadığını merak edenleri içeriğin devamına alalım.

Küba’daki arabaların zamanı oldukça eskilere dayanıyor.

Küba, hiçbir süre otomobil üreten ülkeler içinde olmadı ve bu ihtiyacı otomotiv ithalatından karşıladı. Küba-İspanyol-Amerikan Savaşı esnasında Küba’ya ilk otomobil ihracatı yapılmış oldu ve 1898’de namı pek duyulmamış Fransız üreticisi tarafınca Parisienne modeli vasıta geldi.

Parisienne 1898

1900’lerin başlangıcında ABD otomobil ve parçalarının en büyük ithalatçısı konumuna, Küba geçti. Dünyada şahıs başına en fazla saraç sayısına haiz ülkeler içinde bulunan Küba’da Klasik Ford Model T’yi her yerde görmek mümkündü. Bu otomobiller da ülkede “fotingo” doğrusu “külüstür” adı ile anılıyordu.

20. yüzyılın ilk yarısında ise ABD’de satışa sunulmayan otomobiller Küba’da vardı. Şundan dolayı Küba, Amerikan otomobil firmaları tarafınca kontrol pisti olarak kullanılıyordu. Ford’dan Chevrolet’e, Cadillac’tan Chrysler modellerine kadar birçok otomobil ülkede kendine yer buldu. 1956 yıllarında Küba’da 140 binden fazla otomobil vardı ve bunların ortalama 90 bini Havana sokaklarında geziyordu.

Eski dostlar düşman oldu, ithalat ve ihracata engelleme geldi.

ABD Başkanı Dwight D. Eisenhower ve Küba Lideri Fidel Castro

Küba Devrimi ile tüm kartlar baştan dağıtıldı. ABD ve Küba arasındaki engelleme ile otomobil de dahil olmak suretiyle her türlü ithalat ve ihracat yasaklandı. Hatta bu engelleme, çağıl tarihin en kalıcı ticari ambargosu olarak da kayıtlara geçti.

Engelleme, bilhassa otomobil sahipleri için ciddi sıkıntılar doğurdu. Otomobil gelmemesi bir kenara onarım için parça bulmak artık imkânsızdı. Vasıta sahipleri için iki seçenek vardı. Ya parçaları kendileri bir halde onaracaklardı ya da otomobiller garajda paslanmaya yüz tutacaktı.

Yaratıcılık devreye girdi ve klasik otomobillerde restorasyonlar başladı.

Lada, Volgas ve Geely şeklinde öteki araçların parçalarından onarım emek harcamaları başladı. Vasıta sahiplerinin başka şansı yoktu bu sebeple otomobillerine gereksinimleri vardı. Küba’da gördüğünüz arabaların birçoğunun rengarenk olması da aslına bakarsak bu restorasyon çalışmalarının birer parçası. Şundan dolayı tamirciler yamaları bir halde kapamak zorundaydı.

Âdeta bir sihirbaza dönen tamirciler, otomobilleri onarım etmek için değişik yöntemler denedi. Parçaları neredeyse sıfırdan yaptılar. Bazı arabaların motorları ise Toyota yada Mitsubishi motorları ile değişti. Eski dökme demir döşem boruları da bozulan yerlerde yerini aldı.

Küba’daki eski Amerikan otomobillerinin %90’ında orijinal motorların sökülüp onarım edilmiş olduğu yada başka model arabaların motorları ile değiştirilmiş olduğu tahmin ediliyor.

Küba’da başka model arabaların pek olmamasının sebeplerinden biri de maliyet.

2016 senesinde yabancı otomobil satın alma yasağı hafifletildi. Küba’ya yepyeni araçlar gelmesinin yolu açılmıştı fakat bir problem vardı. O da maliyet. İthalatın sıkı şekilde denetlenmesi, otomobil satışlarının hâlen devlet tekelinde olması otomobil fiyatlarının yüksek olmasının sebebi.

Amerikan olmayan arabaların fiyatlarının ortalama 40 bin dolar olması Kübalılar için yeni otomobilleri hayal hâline getiriyor. Bir doktorun ayda ortalama 70 dolar, avukatın 80 dolar ve iyi günündeki bir taksicinin 100 dolar kazanması eski arabaların onarım edilmesinden başka talih bırakmıyor.

Eski arabaların üzücü bir gerçeği daha var: Büyük bir çevre problemi.

Düşük kalitedeki dizel ile eski motorların birleşimi şehirde çevre sorununa yol açıyor. Eski arabaların arkasından çıkan kara dizel egzoz bulutları ile her yer yanmış mazot kokusuna bürünüyor. Küba’daki birçok evde ve restoranda klima olmadığı göz önüne alındığında da bu dumandan kaçmanın maalesef ki yolu yok.

Küba’da kaç tane klasik otomobil var?

Küba’da 60 bin civarında klasik Amerikan otomobili bulunuyor. Yarısının 1950’lerden, %25’inin 1940’lardan, öteki %25’inin ise 1930’lardan geldiği tahmin ediliyor. Şu demek oluyor ki Küba sokaklarında gördüğünüz her bir klasik Amerikan otomobili aslına bakarsak birer aile yadigârı.

Amerikalı otomobil tutkunları, bu yadigârlara haiz olabilmek için oldukca uğraşsa da Küba yasasına bakılırsa arabaların ülkeden çıkması yasak. Bigün bu kaide değiştiğinde eminiz ki klasik otomobiller için oldukça yüksek miktarlar konuşulacaktır.

Küba’nın bilinmeyen öteki yanlarını merak edenler için:

Kaynaklar: Cambridge University Press, Independent, Diplomatic Times, NBC News