Otomatik Vitesli Bir Otomobilde Şanzıman Yağını Değişiklik yapmak Hakkaten Lüzumlu mi?

Otomobilinizin vites geçişleri eskisi şeklinde pürüzsüz olmayabilir. Hatta trafikte dur-kalk yaparken hafifçe bir sarsıntı hissediyor olabilirsiniz. Otomatik vitesli bir otomobile haiz olan nerede ise her insanın aklına bir noktada “Şanzıman yağını değişiklik yapmak lüzumlu mi?” sorusu gelir.

Bu içeriğimizde otomatik vitesli otomobillerde şanzıman yağı değişiminin ne şeklinde bir önemi bulunduğunu, ne vakit değiştirilmesi icap ettiğini ve bu değişimin otomobilinize ne şeklinde faydalar sağladığını anlatacağız.

Şanzıman yağı ne işe yarar?

• Yağlama: İçeride birbiriyle devamlı temas halinde olan yüzlerce kırılgan metal parçanın sürtünmesini azaltarak aşınmasını engeller.
• Soğutma: Devamlı sürtünme ve emek harcama sebebiyle oluşan yüksek ısıyı emer ve sistemden uzaklaştırarak şanzımanın hararet yapmasını önler.
• Temizleme: Emek harcama esnasında oluşan küçük metal parçacıklarını ve tortuları biriktirerek filtrelere taşır, sistemin temiz kalmasını sağlar.
• Hidrolik Güç: Otomatik şanzımanlarda viteslerin değişmesini elde eden hidrolik basıncı oluşturur. Şu demek oluyor ki vites geçişleriniz aslen bu yağın basıncı yardımıyla gerçekleşir.

Zaman içinde bu yağ, yüksek ısı ve sürtünme sebebiyle kimyasal yapısını ve görevini yapma kabiliyetini kaybeder. Kirlenir, hususi durumunu yitirir ve artık parçaları koruyamaz hâle gelir.

Otomatik şanzımanlar niçin daha kırılgan?

Manuel vitesli bir otomobille otomatik vitesli bir otomobilin şanzımanları içinde yapısal olarak dağlar kadar fark vardır ve bu fark, yağ değişimini otomatik otomobiller için fazlaca daha eleştiri hâle getirir. Manuel şanzımanda yağın temel görevi dişlileri yağlamak ve soğutmaktır sadece otomatik şanzımanda bu sıvı, sistemin âdeta kan dolaşımı gibidir ve fazlaca daha karmaşık görevler üstlenir.

Otomatik şanzıman, vites geçişlerini sağlamak için hidrolik basınca gereksinim duyar. İşte bu basıncı oluşturan şey, şanzıman yağının (ATF – Automatic Transmission Fluid) kendisidir. “Şanzıman beyni” olarak da malum valf gövdesi, bu yağın basıncını kullanarak vitesleri değiştiren kırılgan kanallara ve valflere haizdir. Zaman içinde hususi durumunu yitirmiş, kirlenmiş ve çamurlaşmış bir yağ, bu ince kanalları tıkayarak tazyik kayıplarına niçin olur. Vites geçişlerindeki o meşhur vuruntu, sarsıntı ve gecikmelerin temel sebebi tam olarak budur. Ek olarak tork konvertörü şeklinde parçalar manuel viteslerde bulunmaz ve çalışırken oldukça yüksek ısı üretirler. Bu ısı, yağı fazlaca daha süratli yıpratır. Kısacası otomatik şanzımanda yağ bir tek yağlama yapmaz; sistemin kendisini çalıştırır. Bu yüzden bakımı bir seçenek değil, yaşamsal bir zorunluluktur.

“Fakat usta ‘bu yağ ömürlük’ dedi?” efsanesi

Sektörün en yaygın ve en tehlikeli kent efsanelerinden biri “ömürlük şanzıman yağı” kavramıdır. Üreticiler “ömürlük” derken aslen otomobilin averaj güvence süresini yada belirli bir kilometre aralığını (mesela 150.000-200.000 km) kastederler sadece bu, otomobilin ideal koşullarda kullanıldığı varsayımına dayanır. Ülkemizdeki şeklinde yoğun kent içi trafiği, devamlı dur-kalk, yokuşlu yollar ve sıcak iklim koşulları, şanzımanı ve dolayısıyla yağı fazlaca daha çok yıpratır.

Kısacası hiçbir yağ sonsuza dek ilk günkü hususi durumunu koruyamaz. “Ömürlük” olarak belirtilen yağlar bile belirli bir kilometre yada tertipli olarak yılda bir kesinlikle değiştirilmelidir.

Şanzıman yağının değişmesi icap ettiğini iyi mi anlarız?

• Vites Geçişlerinde Vuruntu ve Sarsıntı: Bilhassa “D” (Drive) yada “R” (Reverse) konumuna aldığınızda hissettiğiniz sarsıntı ve sürüş esnasında vites değişimlerindeki pürüzsüzlüğün kaybolması en net emaredir.
• Geç yada Zor Vites Değişiklik yapma: Otomobilinizin devri yükselmesine karşın vites atmakta zorlanması yada gecikmesi.
• Yanık Kokusu: Şanzıman yağı aşırı ısındığında kendine özgü, yanık bir koku yayar. Bu kokuyu alıyorsanız durum ciddi olabilir.
• Anormal Sesler: Şanzımandan gelen uğultu ve sürtünme sesleri yağlanması gerektiğine işarettir.
• Yağın Renginin Değişmesi: Sıhhatli şanzıman yağı çoğu zaman parlak kırmızı yada pembemsi bir renktedir. Zaman içinde bu renk kahverengiye ve en sonunda siyaha döner. Bu, yağın tamamen kirlendiği ve hususi durumunu yitirdiği anlamına gelir.

Her otomatik şanzıman yağı aynı mıdır? Yanlış yağ konulursa ne olur?

Kesinlikle hayır. Her şanzıman tipi için üreticinin belirlediği hususi viskozite ve katkı maddelerine haiz yağlar vardır (ATF, CVT, DCT yağları şeklinde). Yanlış yağ kullanmak, şanzımanınızın tamamen bozulmasına niçin olabilecek en büyük hatalardan biridir.