Salgın Beyaz perde ve Dizi Dünyasını Iyi mi Etkiledi?

Salgın başladığından beri dünya genelinde 6 milyonu aşan olay sayısı ve 400 bine yaklaşan can kaybı yaşandı. Globalleşen dünyada ülkeleri, hatta insanların tamamı kendi güvenli bölgelerine çekildiler. Salgından dolayı ülkeler tarafınca alınan muhteşem önlemlerle birçok sektörü negatif etkilerken, en fazlaca ziyan olan sektörlerden biri de büyük bütçelerin harcandığı beyazperde ve dizi sektörü oldu.

Beyaz perde salonlarının kapatılmış olduğu, birçok dizi ve beyazperde filmi projesinin durdurulduğu ya da ertelendiği, bitmiş projelerin ise vizyon tarihlerinin belirsiz bir halde ötelendiği bu sürecin sonrasında dünyada ve Türkiye’de sektörü nelerin beklediğini ise tam olarak kestirmek birazcık zor. Alınan önlemler normalleşme emek harcamaları kapsamında tüm ülkelerde yavaş yavaş azaltılmaya başlandı. Sadece beyazperde ve tv dünyasında tablo asla iç açıcı değil.

Devler neredeyse dükkân kapatmış durumda:

Şimal ABD’daki tüm projelerini durdurduğunu açıklayan Netflix ve çekim sürecinde olan tüm projelerini durduğunu açıklayan Disney başta olmak suretiyle tüm yapım şirketleri, duraklama döneminde. Bilhassa Marvel filmleri “Black Widow”, “Black Panther 2”, “Captain Marvel 2” ve “Doctor Strange” benzer biçimde yüksek gişe beklentili filmlerini erteleyerek zarardan kaçınmaya çalışan Disney Stüdyoları, dünya genelindeki tema parklarını da kapatarak fazlaca sayıda insanoğlunun işi olmayan kalmasına sebep oldu.

Netflix platformunun web altyapısı yardımıyla insanların evlerine kadar girmişti. Pazardaki rekabette güç kazanmak için FOX’u satın alan Disney ve Warner Bros Stüdyoları’nı bünyesine katan AT&T, şimdilik kendi platformları üstünden yayınladıkları animasyonlarla zarardan kurtulmaya çalışmakta. Bu pek çıkar bir yol benzer biçimde gözükmüyor. Mesela 2016’da gösterime giren ve 346 milyon gişe kazancı getiren animasyon film “Troll Word Tour” filminin devamı dijital olarak seyirciye sunuldu ve yalnız 100 milyon dolar gelir elde edebildi.

Beyaz perdenin dinamosu Hollywood’un geleceği belirsiz:

Dünya’daki beyazperde endüstrisinin neredeyse %80’nini oluşturan Amerikalı tüm yapım şirketleri ve yapımcılar, çeşitli toplantılarla COVID-19 salgını süreci ve sonrasına dair kendilerince tedbir almaya iş koşturmacasındadır. Salgının ne kadar süreceği belirsizliğini korurken Hollywood’un da geleceği belirsizliğini koruyor.

Stüdyolar bünyesine aldıkları salgın mevzusunda uzman danışmanlarla, yeni bir set dinamiği kurmanın yolunu aramakta. Sadece yüzlerce kişinin çalmış olduğu bir sette tüm önlemlere karşın virüse engel olmak birazcık zor görünüyor. Büyük stüdyolar, çekim ekiplerini çeşitli testlerden sonrasında platolarında kampa alıp setlerini dışarıyla ilişkisini keserek devam ettirmek üstüne de fikirler paylaşıyorlar. Kimi stüdyolar ise daha fazlaca masada üretebilecekleri animasyon filmlerle sürecin etkilerini hafifletmek eğiliminde.

Lüzumlu önlemler alınıp uygun set koşulları sağlansa ve üretim başlasa bile, salgın sebebiyle zincir beyazperde salonlarının kapalı olması ve onlarında geleceğinin belirsizliğini koruması pazarı epey küçülteceğe benziyor. Bağımsız sinemacıların ise varlıklarını ne kadar koruyabileceğini vakit gösterecek.

Çin’de beyazperde ve dizi setleri “Kamera!” dedi:

Salgının başladığı ülke Çin’de olay ve ölüm sayılarının azalmasının peşinden en büyük stüdyolardan olan Hengdian World Stüdyosu beş büyük film platosunu beyazperde ve dizi setlerine açtığını duyurdu. Şu an bir düzine kadar film projesinin setbaşı yapmış olduğu ülkede, Çin sinemasında yakın devrin mühim yönetmenlerinden Zhang Yimou’da, “Impasse” filminin çekimlerine başladıklarını duyurdu. Çin hükümetinin getirmiş olduğu yönetmeliklere gore setlerde en fazla 50 kişinin emek vermesi benzer biçimde kuralların yan sıra çeşitli hijyen önlemleriyle tekrardan başlamış olan beyazperde sektörü önündeki en büyük engelse beyazperde salonlarının eskisi kadar izleyici çekememesi

Çeşitli bağımsız salonlar değişik kampanyalarla insanları çekmeye çalışsa da hem hükümetin getirmiş olduğu toplumsal mesafe yönetmeliği gereği belli sayıda insan alınması hem de insanların kalabalık ve kapalı alanlardan çekinmesi beyaz perdenin geleceğini belirleyecek benzer biçimde. Tüm beyazperde salonu sahiplerinin aklındaysa aynı kaygı: “Biz salonları açmak zorundayız fakat kafi film üretilecek mi?”

Avrupa’da da sinemalar açılıyor:

Salgından en fazlaca etkilenen bölgelerden olan Avrupa’da pek fazlaca ülke, salgının denetim altına alınmaya başlamasıyla beyazperde salonlarının haziran başlangıcında açılacağını duyurdu. Sadece film üretimi mevzusunda hükümetlerin getirmiş olduğu sert yaptırımlar kapsamında beyazperde ve dizi setlerinde iş başı yapmak güç görünüyor.

İzlanda’da çekimlere başladıklarını daha evvelde duyuran Netflix İçeriklerinden Görevli Genel Müdür Yardımcısı Ted Sanderos, haziran ayı başlangıcında İsveç ve Norveç’te çekimlere başlayacaklarını söylese de setlere getirilen hijyen kuralları ve şahıs sayısı kısıtlamaları benzer biçimde yaptırımlar, beyazperde ve dizi setlerinin başlamasını zorlaştırmanın yanı sıra üretim aşamasını da oldukça yavaşlatacak benzer biçimde görünüyor.

Türkiye’de sektör çalışanları zor durumda kaldı:

Devletimizde ise s****algını sebebiyle zorunluluk ya da herhangi bir yasak olmamasına karşın, pek fazlaca yapım şirketi beyazperde ve dizi filmi projelerini durdurmuştu. Pandemi öncesinde üretimi tamamlanan beyazperde filmleri ise beyazperde salonlarının kapanmasıyla vizyon tarihlerini erteleme yoluna gitmişti. Birçok ulusal kanalın eski dizilerle ya da yabancı filmlerle gösterim akışını doldurmaya çalmış olduğu süreçte, sektörün yapım şirketlerinden kamera arkası çalışanlarına kadar pek fazlaca paydaşı da zor bir duruma düşmüştü.

COVID-19 salgını sürecinde Netflix Türkiye için 4 milyon liralık yardım bütçesi ayırdı. Bu yardımı Beyaz perde Tv Sendikası ve İKSV vesilesiyle adil bir halde kamera arkası çalışanlarına ulaştırılacağı duyuruldu. Bu tek seferlik yardımın, emek harcama ve sözleşme standartlarından kaynaklı devletin yapmış olduğu desteklerden de faydalanmakta güçlük çeken kamera arkası çalışanlarına azca da olsa derman olması planlanıyor.

Türkiye’de sinemalar ne vakit açılacak, diziler ne vakit başlıyor?

Büyük bir TV dizisi seyirci kitlesi olan devletimizde ise en fazlaca dört gözle beklenen sual: Türkiye’de diziler ne vakit başlıyor? COVID-19 kâbusunun öteki Avrupa ülkelerine oranla daha kontrollü geçmiş olduğu Türkiye’de salgının denetim altına alınmasıyla beraber yapım şirketleri beyazperde ve dizi projelerine azca sayıda olsa da başladı.

COVID-19 salgını sürecinde BKM Mutfak, Oldukça Güzel Hareketler 2’nin çekimlerine seyircisiz şekilde devam ederken Avşar Film’in TV dizisi Arka Sokaklar senaryosuna salgını da dahil ederek gösterim hayatına devam etmişti. Ek olarak Gülse Birsel’in yazdığı BKM’nin Jet Sosyete dizisi de Korona Hususi bölümüyle garip ve yaratıcı bir işe imza atmıştı. Eşkıya Dünyaya Hükümdar Olmaz dizisi ise 3 yönetmen ve 3 ekip ve aldıkları çeşitli önlemlerle çekimlerine devam ediyor.

Salgın esnasında çekilen ilk salgın filmi:

Birçok hijyen ve toplumsal mesafe önlemiyle Ordu’da yine çekimlere başlamış olan Süreç Film’in TV dizisi Şimal Yıldızı ilk Aşk benzer biçimde azca sayıda dizinin yanı sıra, Mayıs’ın son haftası İstanbul’da çekilen Sami Dündar Film Yapım’ın Son Uyanış filmi de “salgında çekilen ilk salgın filmi” olarak tarihe geçiyor.

Alınan COVID-19 önlemleri kapsamında ekipteki her insanın ateş ölçümleri yapılması ve ustalaşmış hijyen ekiplerinin sette her yeri dezenfekte etmesinin yanı sıra, Sıhhat Bakanlığı izinli bir ambulans ve salgın mevzusunda eğitimli çalışanlar da da ihtimaller içinde bir duruma karşı hazır bulunuyorlar. Genel olarak beyazperde ve dizi sektörü salgın sürecini bu şekilde geçirirken, pek fazlaca yapım şirketi yaz ortasından sonrasında, gelecek sezona hazırlanan projeler için kamera demeyi planlıyor.

Türkiye’de beyazperde ve dizi sektörünü neler bekliyor?

18 Mayıs’ta Türk Tabipler Birliği ile fazlaca sayıda kamera arkası çalışanı derneği ve sendikası bir araya gelmiş olarak, salgını ve sonrasında emek harcama koşullarına ve alınması ihtiyaç duyulan önlemlere dair ortak bir tavsiye metni hazırladı. Bu metin; beyazperde ve dizi setlerindeki hijyen standartlarına, yiyecek koşullarına, çay ve kahve servisine, emek harcama saatlerine ve ulaşım yöntemlerine dair pek fazlaca mevzuya değinen kapsamlı bir emek harcama. Pratikte oldukça başarı göstermiş gözükse de uygulama mevzusunda sektörü ve sektör çalışanlarını ne kadar koruyabileceği ise tartışılabilir.

Günümüzde Türkiye’de beyazperde ve dizi setlerinde averaj 100 kişilik kamera arkası çalışanı ve bu sayı haricinde oyuncuların, destek oyuncuların vs. bulunmuş olduğu unutmamak gerekir. Oldukça hareketli, kalabalık ve yıpratıcı bir sektörden bahsediyoruz. Yeri geldi mi fazlaca dar mekanlara girmeyi, yeri geldi mi fazlaca süratli hareket etmeyi gerektiren bu sektörde bu metnin şartlarını uygulamak birazcık zor olabilir.

Uygulanır mı? Normal olarak. Sadece bu durum, beyazperde ve dizi filmi yapım şirketlerinin ve TV kanallarının bölüm süresi 2 saati kabul eden dizi senaryolarından vazgeçmesini; yönetmen, sanat yönetmeni, görüntü yönetmeni benzer biçimde kreatif liderlerin belli mevzularda güzel duyu kaygılarından vazgeçmesini; yapımcıların belli mevzularda taviz vermesini gerektirebilir. Ek olarak alınan hijyen ve toplumsal mesafe önlemlerinin yarattığı extra bir gider kalemi de söz mevzusu.

Doğal ki bu gider beyazperde filmleri için o denli büyük gözükmeyebilir sadece devletimizde fazlaca sayıda düşük bütçeli dizi de üretilmektedir. Bu benzer biçimde durumlarda kanalların dizileri için ayırdığı bütçeleri değiştirecektir, bu sebeple daha azca süre daha azca reklam geliri anlamına; daha kolay içerik ise daha azca seyirciye sebep olacaktır. O şekilde ya da bu şekilde, birileri zor duruma girecek benzer biçimde gözüküyor. Takımlar mi küçültülür, oyuncu ya da ekip maaşları mı azaltılır, yoksa yapım şirketleri başka yerlerden gider kısma politikasına mı gider zaman içinde göreceğiz.

Televizyonda eski kaliteli dönemlere dönüş yaşanır mı?

COVID-19 salgını şimdilik denetim altına alınmış olsa da gelecek günlerin ne getireceğini kestirmek oldukça zor. Alınan ve tavsiye edilen önlemlerin beyazperde ve dizi filmi setlerin hızını düşüreceğini unutmamak gerekir. Zira her bir saatte ellerin yıkanması için bile onlarca kişinin dağılması ve geri toplanması bile bu sektörde mühim bir süre. Ek olarak toplumsal mesafenin korunması için servis sayılarının arttırılması ya da çeşitli korunma ve hijyen ekipmanlarının temini ve saire benzer biçimde extra bütçeler de söz mevzusu olacak.

Tüm bu etkenler hem üretim hızını düşürecek ki haftada altı gün averaj on beş saat çalışılan dizilerde bu standartlarda iş yetiştirmek oldukça zor. Yakın dönem de televizyonlarımızda bir mahallede ya da bir evde geçen 90’lardaki ya da 2000’lerdeki durum komedisi (sitcom) ya da günlük diziler benzer biçimde durağan(durgun) platolarda çekilen ucuz bütçeli aile dizleriyle dolu görebiliriz. Bir ihtimal kötü da olmaz…

Türk beyazperde seyircisini neler bekliyor?

COVID-19 salgını sebebiyle beyazperde salonlarının kapanması ise beyazperde filmi üreticilerini birazcık korkutuyor. Gişeden gelir elde eden yapımcıların seyirciye ulaşmak için kullanabileceği etkili tek yol beyazperde salonları. Cumhurbaşkanlığı beyazperde salonlarının normalleşme süreci kapsamında 1 Temmuz 2020 tarihinden itibaren belli önlemler ve kurallar dahilinde açılacağını duyurdu. Devletimizde bağımsız beyazperde salonları ve ufak beyazperde girişimcilerinin büyük beyazperde salonu zincirleri karşısında neredeyse yok bulunduğunu düşünürsek, bir beyaz perdeye gitmek için büyük olasılıkla bir avmsine girmeniz gerekiyor. Bu durum ise başka bir soruna hamile…

Salgın kapsamında alınan önlemler doğrultusunda oluşturulan AVM’lerin düzgüsel kapasitesinin %50’sini almasına izin veriliyor, bu durum ne kadar sürecek kestirmek zor. Bu da sinemaların esasen potansiyel müşterilerinin yarsını kaybetmesi demek. Bir de bunun haricinde alınacak toplumsal mesafe önlemleriyle beyazperde salonlarında da koltuk ya da seyirci sayısı yüksek olasılık azaltılacaktır. Şu demek oluyor ki devletimizde esasen seyirci kitlesi azca olan beyazperde daha da azca insana ulaşacak. Büyük yatırımlarla dev beyazperde salonu zincirleri kuran şirketlerin bunun altından kalkması epey zor. Bu çeşitli küçülmelere ve pazar daralmasına sebep olabilir.

Beyaz perde, salgın sonrası yeni normalde bir lüks mü olacak? Ucuz bilet işi zor görünüyor…

İlerleyen zamanda büyük olasılıkla çeşitli önlemler ve kısıtlamalarla açılacak beyazperde salonları koltuk mu azaltacaklar, seyirciler arasına paneller mi koyulacak, salonların kafelerine ne benzer biçimde düzenlemeler gelecek bu tarz şeyleri vakit gösterecek. Hükümetin ve yetkililerin belirlediği koşullara gore beyazperde salonlarının da geleceği belirlenecektir fakat bu ucuz ve kolay olacak benzer biçimde gözükmüyor. Ki COVID-19 Salgını sonrasında oluşacak ekonomik ve toplumsal durumdan dolayı her AVM’de bir beyazperde salonu devri de kapanabilir. Bu da yeni anlaşmalar ya da yeni yöntemler gerektirecek. Netice ya daha düşük bütçeli ucuz filmler ya da daha pahalı beyazperde biletleri olarak bizlere dönebilir.

Yapım şirketleri ise daha ucuz beyazperde ve dizi projeleri üretip TV kanallarına ya da düşük kâr marjıyla beyazperde salonlarına yönelebilir ya da bütçe oluşturup, 3 film yerine bir tane kaliteli film çekmeye yönelebilirler. Bu da ekonomik bir tercih sonuçta. Her gün verilen 100 lirayla ay sonundaki 3000 lira hiçbir vakit aynı olmaz. Bu da bizi şu ikileme götürüyor elbet: Ya fazlaca azca sayıda kaliteli beyazperde ve dizi filmlerini fazlaca uzun izlenme süreleriyle izleyeceğiz ya da kalitesiz içeriklere ve düşük bütçeli projelere maruz kalacağız.

Önümüzdeki sürede bizi her mevzuda olduğu benzer biçimde bu mevzuda da nelerin beklediğini salgının seyri belirleyecek. Alınan önlemler, hükümetin getirmiş olduğu yaptırımlar, bir ihtimal bulunan aşı bir ihtimal kati bir tedavi. Zaman içinde göreceğiz. Sadece beyazperde ve dizi öteki sanat dalları müzik, tiyatro, opera benzer biçimde birçok sanat dalıyla beraber bir sürelik büyük bir lükse dönüşebilir. Olmaması dileğiyle…